รู้ไหม..... คันไถที่ใช้ในพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ถูกสร้างขึ้นโดยกลุ่มเกษตรกรผู้เลี้ยงโคนมหนองโพ อำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี

พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ซี่งเป็นพิธีพราหมณ์ หนึ่งในพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ จัดขึ้นเพื่อให้ผู้มีอาชีพทางการเกษตรพึงระลึกถึงความสำคัญของการเกษตร เป็นการบำรุงขวัญกำลังใจ น้อมนำให้เกิดความเป็นสิริมงคลแก่อาชีพของเกษตรกร ทั้งนี้ คณะรัฐมนตรีได้ลงมติให้วันพระราชพิธี พืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญเป็นวันเกษตรกรประจำปีอีกด้วย ซึ่งในปีนี้ได้กำหนดให้เป็นวันที่ 12 พฤษภาคม 60 ในพระราชพิธีนี้ กรมส่งเสริมการเกษตร ขอแนะนำสิ่งสำคัญที่ใช้ประกอบในพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ที่ไม่ค่อยได้กล่าวถึงกัน นั่นคือ “คันไถ”

นายประสงค์ ประไพตระกูล รองอธิบดีกรมส่งเสริมการเกษตร กล่าวว่า คันไถที่ใช้ในพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญซึ่งใช้ในงานพระราชพิธีฯ ตั้งแต่ปี 2539 เป็นต้นมา รวมระยะเวลากว่า 20 ปี ถูกสร้างขึ้นโดยกลุ่มเกษตรกรผู้เลี้ยงโคนมหนองโพ อำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี เป็นคันไถที่ทำจากไม้สมอ ซึ่งชุดคันไถประกอบด้วย

1) คันไถ ขนาดความสูงวัดจากพื้นถึงเศียรนาค 2.26 เมตร และยาวจากเศียรนาคถึงปลายไถ 6.59 เมตร สีแดงชาดตลอดคันไถ ที่หัวคันไถทำเป็นเศียรพญานาคลงรักปิดทอง ลวดลายประดับคันไถเป็นลายกระจังตาอ้อยลงลักปิดทองตลอดคัน ปลายไถหุ้มผ้าขาวขลิบทองสำหรับมือจับ

2) แอกเทียมพระโค ยาว 1.45 เมตร ตรงกลางแอกประดับด้วยรูปครุฑยุดนาคหล่อด้วยทองเหลืองลงรักปิดทองอยู่บนฐานบัว ปลายแอกทั้งสองด้านแกะสลักเป็นรูปเศียรพญานาคลงลักปิดทอง ลวดลายประดับเป็นลายกระจังตาอ้อยลงลักปิดทองตลอดคันที่ปลายแอกแต่ละด้านมีลูกแอกทั้งสองด้านสำหรับเทียมพระโคพร้อมเชือกกระทาม

3) ฐานรอง เป็นที่สำหรับตั้งรองรับคันไถพร้อมแอก ทำด้วยไม้เนื้อแข็งทาสีแดงชาด มีลวดลายประดับเป็นลายกระจังตาอ้อยลงลักปิดทองทั้งด้านหัวไถและปลายไถ

4) ธงสามชาย เป็นธงประดับคันไถติดตั้งอยู่บนเศียรนาคทำด้วยกระดาษและผ้าสักหลาด เขียนลวดลายลงลักปิดทองประดับด้วยกระจกแววมีพู่สีขาวประดับด้านบนเป็นเครื่องสูง ชนิดหนึ่งเพื่อประดับพระเกียรติธงสามชายมีลักษณะเป็นรูปสามเหลี่ยม ฐานยาว 41 เซนติเมตร สูง 50 เซนติเมตร และเสาธงยาว 72 เซนติเมตร

คันไถ ที่ใช้ในพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญซึ่งใช้ในงานพระราชพิธีฯ ถือเป็นของสูง ที่ต้องมีความพิถีพิถันในการเตรียมการ ในทุกปีก่อนงานพระราชพิธีฯ กรมส่งเสริมการเกษตรผู้รับผิดชอบจะดูแลความเรียบร้อย ทำความสะอาด และตกแต่งให้งดงามและถูกต้องตามแบบแผน เพื่อให้มีความพร้อมและคงไว้ซึ่งความศักดิ์สิทธิ์ของพระราชพิธีฯ